سکوت امام سجاد«علیه السلام» بر مبنای اقتضاء زمانه و با هدف حفظ سلسله امامت و ولایت بود.

عالم هستی فیض ربانی است و اگر قرآن در زندگی فردی باشد یعنی فیض ربانی همراه اوست. کسی که در پناه چنین کتابی باشد تسلیم دشمن نمی شود، نَه دشمن درونی که هوس است و نَه دشمن بیرونی، هرگز سلطه‌پذیر و سازش‌پذیر نمی شود چراکه این انسان در پناه پروردگار دو عالم قرار دارد که این مساله در سراسر ماجرای کربلا وجود داشت.

ممکن است این شبهه و سوال ایجاد شود که علت تفاوت فاحش میان عملکرد سیدالشهدا«علیه السلام» با سایر ائمه طاهرین به جز امام زمان(عج) که زمان ظهور ایشان نرسیده است، چیست؟ چرا امام حسن«علیه السلام» صلح نامه را امضا کرد، چرا امام سجاد«علیه السلام» با دعا به بیان مسایل دینی و اجتماعی پرداخت؟

پاسخ اول: آن است که اقتضائات زمانه ای که هرکدام از ائمه«علیه السلام» در آن قرار داشتند منجر به این نوع عملکرد شد، وقتی این اقتضائات را در نظر بگیریم طبیعی است که رفتارها نیز متفاوت باشد.

نکته و پاسخ دوم: اینکه کاری که امام حسین«علیه السلام» انجام داد با توجه به رویکرد سایر ائمه«علیه السلام» اصل نیست، به این معنا که وقتی خداوند امامی را به سوی مردم می فرستد و به عنوان لسان صادق نبی معرفی می شود، آن امام همام باید بتواند با اندرز و نصیحت مردم را متفاعد کند، آنان نیز اندرز امام را بپذیرند و امام نباید از راه تیغ و شمشیر دین خدا را حاکم کند اما این مساله در مورد امام حسین«علیه السلام» و دورانی که آن حضرت پشت سر گذاشت متفاوت است، قیام آخرین راه بود و راه و گزینه دیگری جز این برای سیدالشهدا«علیه السلام» باقی نمانده بود.

وقتی آن بزرگواران وارد کوفه شدند، امام زنده زمانه امام زین‌العابدین«علیه السلام» است که همراه و دنبال این قافله است، باید داعیه امامت و ولایت داشته باشد اما در کوفه اصلا چنین داعیه ای ندارد، آن حضرت با شرایط و زمانه‌ای مواجه بودند که چاره جز این نبود لذا حکم خدا و فتوا از زبان حضرت زینب(سلام الله علیها) بیان شد.

وقتی که مردم بالای پشت بام خانه ها رفتند و نان و خرما به فرزندان اباعبدالله«علیه السلام» می دادند، باید امام سجاد«علیه السلام» می فرمود که صدقه به خاندان پیامبر و آل الله حرام است، اما این سخن به گونه ای بیان می شود که گویا فتوای حضرت زینب(سلام الله علیها) است و از زبان زینب کبری بیان می شود.

نکته مهم اینجاست که اصل مساله حفظ امامت بود واین سلسله نباید منقطع می شد، لذا در آن شرایط امام سجاد«علیه السلام» باید سکوت می کرد تا اصل امامت و ولایت باقی بماند و حضرت بر اساس رویکردی مبتنی بر اقتضائات جامعه به طرح مسایل بپردازد.

****